در ايران، 9 گونه Hymenocrater از تيرة نعنائيان مي‌رويد كه به همة اين گياهان «گُل اَروانه» گفته شده است. همچنين اين گياهان در بازار گياهان دارويي به نام «بادرنجبويه» عرضه مي‌شوند، درحالي‌كه اساساً نه گل اَروانه هستند و نه بادرنجبويه!

اَروانه واژه‌اي است برگرفته از اَروَنِه (بر وزن دَرمَنِه) كه به معني شتر ماده است. در منطقة حدفاصل آباده و سميرم، دشتي به نام دشت اَروانه وجود دارد كه جمعيت‌هاي انبوهي از گل اَروانه در آن مي‌رويد. اين دشت در زمان گلدهي گياه، منظره‌اي سرخ‌فام به خود مي‌گيرد. شتر ماده علاقه فراواني به خوردن سرشاخه‌هاي گل‌دار اين گياه دارد و به باور اهالي محل، با خوردن آن به لحاظ جنسي برانگيخته مي‌شود و به همين علت اين گياه را گل اَروانه مي‌نامند.

نام علمي ‌گل اَروانه Salvia hydrangea است. اين گياه، از تيره نعنائيان است كه ظاهري بسيار شبيه به گونه‌هاي Hymenocrater دارد. از ديدگاه گياه‌شناسي، Salvia hydrangea داراي برگ‌هاي مركّب و كاسة گل استكاني و غشاييِ دولبه، با رنگ‌هاي صورتي پُررنگ تا ارغواني است كه لبه بالايي، تخم‌مرغي بدون دندانه و لبه پاييني، با دو دندانه سرنيزه‌اي داراي رگه‌هاي مشبك است. اين در حالي است كه در گونه‌هاي Hymenocrater، برگ‌ها ساده و كاسة گل استوانه‌اي يا قيفي با لوله كوتاه است كه در آن، دندانه‌ها مساوي و بسيار بزرگ‌تر از لوله بوده و به‌صورت غشايي، مشبك و رنگين مي‌باشد كه به رنگ‌هاي صورتي، ارغواني و قرمز تا بنفش يا سبز ديده مي‌شود. بنابراين ويژگي‌هاي برگ و كاسه گل، صفات مميزه بين آن‌ها مي‌باشد.

از طرف ديگر، در بازار گياهان دارويي ايران، غالباً برگ‌ها و سرشاخه‌هاي گُل‌دار گونه‌هاي Hymenocrater را به اسم «بادرنجبويه» عرضه مي‌كنند، درحالي‌كه بادرنجبوية واقعي، گياه ديگري است كه نام علمي ‌آن Melissa officinalis و از تيرة نعنائيان مي‌باشد. اين گياه دارويي برگ‌هاي معطري دارد كه با كف‌مال‌كردنِ خشك‌شدة آن، بويي شبيه به بالنگ يا بادرنگ (Citrus medica) و يا ليمو، از آن به مشام مي‌رسد و به همين علت، بادرنجبويه (معرّب بادرنگبويه) ناميده شده است؛ درحالي‌كه برگ‌هاي Hymenocrater چنين ويژگي را ندارد.

Melissa officinalis داراي گل‌هاي كوچك‌تر به رنگ‌ صورتي‌كم‌رنگ تا سفيد است و كاسه گل آن هم كوچك، علفي و سبزرنگ مي‌باشد. بنابراين نام علمي گل اَروانه، Salvia hydrangea و بادرنجبويه، Melissa officinalis است و كاربرد اين اسامي ‌براي گونه‌هاي Hymenocrater نادرست مي‌باشد.

گاهي در برخي منابع به گياه Dracocephalum moldavica از تيرة نعنائيان هم بادرنجبويه اطلاق شده است كه برگ‌هاي آن فاقد بوي بالنگ يا ليمو است؛ بنابراين نمي‌تواند بادرنجبويه باشد. اين گياه را به نام بادرشبي يا بادرشبو و در خراسان به نام بادرنج مي‌شناسند كه همراه با ديگر سبزي‌خوردن‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در برخي مناطق كشور سرشاخه‌هاي گُل‌دار اين گياه را خشك كرده و به نام بادرنجبويه عرضه مي‌كنند.

 

Salvia hydrangeaSalvia hydrangea 

Hymenocrater

HymenocraterMelissa officinalis

Melissa officinalisMelissa officinalis1

Melissa officinalis

 

 

Dracocephalum moldavica

Dracocephalum moldavica