در ایران به چندین گونه از چند جنس تیرة کاسنی (Asteraceae) بابونه گفته می‌شود؛ اما «بابونه» با استناد به منابع اصیل طبّ ایرانی و علم گیاه‌شناسی نوین چه گیاهی است؟ این نوشتار، مختصری به این موضوع پرداخته است.

- بابونه معطّر که به اسامی بابونه طبّی، بابونه اصل، بابونه شیرازی و بابونه آلمانی هم نامیده شده است، در حقیقت گل‌های کوچک و معطر گیاه یکساله‌ای با نام علمی زیر می‌باشد:

Matricaria chamomilla L.

 Syn.: Matricaria recutita (L.) Rauschert

در کتاب مخزن‌الادویه، تحت واژه بابونج (معرب بابونه)، این گیاه به این مضمون توصیف شده است: «گیاهی است با ساقه‌های سبز، نازک، باریک و منشعب با برگ‌های باریک و کشیده و گل‌های زرد که پیرامون آن را گل‌های زبانه‌ای سفیدرنگ کوچکی احاطه کرده‌اند و از گل اُقحُوان کوچک‌تر است و بهترین آن با گل‌های ریز و خوش‌بوی آن است». این توضیحات دقیق به لحاظ گیاه‌شناسی، با ویژگی‌های ریخت‌شناسی بابونه معطر با نام علمی ذکر شده در بالا کاملاً انطباق دارد. گرچه این گیاه از نیمة جنوبی ایران گزارش شده است، اما بیشتر در سطوح وسیعی در سایر مناطق برای بهره‌برداری‌های دارویی کشت می‌شود.

- بابونه دشتی یا بابونه بَدَل

 Tripleurospermum disciforme (C.A.Mey.) Sch.Bip.

 Syn.: Chrysanthemum disciforme C.A.Mey.

گیاهی است یکساله، بلندقامت با گل‌های فراوان زرد، اما بدون گلچه‌های سفید کناری، غیرمعطر و با برگ‌های شویدی‌شکل که بیشتر در مزارع و باغ‌ها به‌صورت خودرو و یا علف‌هرز می‌روید. متأسفانه در اکثر عطاری‌های ایران، گل‌های این گیاه را به‌نام و به‌جای بابونه عرضه می‌کنند و تأسف‎آورتر آن که برخی مراکز تولید دمنوش‌های گیاهی و حتی برخی شرکت‌های دانش‌بنیان هم با بسته‌بندی‌های جذّاب، آن را وارد بازار کرده‌اند. گل‌های این گیاه، طعم خوشایندی نداشته و فاقد خواص درمانی بابونه واقعی است. خانم‌ها در قدیم از گل‌های این گیاه، برای رنگ موی سر استفاده می‌کردند.

 - بابونه کبیر که به اسامی اُقحُوان، بابونه گاوی، بابونه گاوچشم (ترجمه عین‌البقر) و کَرکاش هم نامیده شده است، دارای نام علمی زیر است:

Tanacetum parthenium (L.) Sch.Bip.

 Syn.: Matricaria parthenium L.

این گیاه چندساله دارای برگ‌های پهن و گل‌های درشت فراوانی است که در اکثر دره‌های مرطوب مناطق کوهستانی همانند دره‌های شمالی کوه‌های بینالود به فراوانی می‌روید. گل‌های آن بزرگ‌تر از بابونه طبی است، اما بویی تند با اندک تلخی دارد. در مخزن‌الادویه از انواع بستانی و بَرّی آن و به اسامی اُقحُوان کبیر و صغیر و بهار هم ذکر شده است که می‌تواند مبیّن گونه‌های نزدیک به آن باشد.

- بابونه بلوچی

Microcephala lamellata (Bunge) Pobed.

 Syn.: Matricaria lamellata Bunge

این گیاه یکساله و کوچک با برگ‌های کوتاه و جثه نحیفی که دارد، بیشتر در مناطق بیابانی و خشک می‌روید و گل‌های آن بسیار شبیه بابونه طبی، اما غیرمعطر است و گاهی آن را به‌جای بابونه می‌فروشند، در بلوچستان کاربرد درمانی دارد.

- بابونه نماها

گل‌های دو گیاه در عرصه‌های شمال ایران به‌عنوان بابونه برداشت و مصرف می‌شود که در حقیقت، بابونه نیستند؛ اما مردم بومی به‌جای بابونه از آن‌ها استفاده می‌کنند. گل‌های آن‌ها شبیه بابونه واقعی هستند، اما بسیار بزرگ‌تر و با گلچه‌های کناری سفیدرنگ درازتر و بزرگ‌تر می‌باشند و عطر بابونه طبی را هم ندارند. یکی از آنها گیاهی یکساله است با نام علمی :

Cota altissima (L.) J.Gay

 Syn.: Anthemis altissima L.

و دومی گیاهی چندساله است با نام علمی:

Cota triumfetti (L.) J.Gay

 Syn.: Anthemis triumfettii (L.) DC.